Antocyjany

To popularne roślinne barwniki niezwykle rozpowszechnione w przyrodzie. Poznano około 500 związków o charakterze antocyjanów. Pod względem biochemicznym związane są z flawonoidami

Działanie biologiczne:

• Silne właściwości p/utleniające, wykazują więc zdolność do usuwania wolnych rodników tlenowych
• Zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych, działają p/zapalnie, p/zakrzepowo i p/obrzękowo. Są z powodzeniem stosowane w zaburzeniach mikrokrążenia obwodowego m.in. w gałce ocznej (stosowane w retinopatii cukrzycowej). W związku z poprawą krążenia w gałce w wyniku dotlenienia tęczówki ocznej oraz wpływają na regenerację rodopsyny. Inny korzystny mechanizm antocyjanów wpływający na polepszenie widzenia to wpływ hamujący na działanie fosfoglukomutazy i fosfatazy w siatkówce oka. Działanie to jest często wykorzystywane przez kierowców, gdyż antocyjany pozyskane z jagód poprawiają ostrość widzenia w nocy.
• Działanie zabezpieczające przed nowotworami(głównie układu pokarmowego i krwionośnego). Antocyjany blokują wybiórczo komórki zmienione nowotworowo bez wpływu na komórki zdrowe. Antocyjany wykazują zdolność do zahamowania cyklu komórkowego na różnych etapach(2)
• Innym mechanizmem związanym z prewencją nowotworów to blokowane izoenzymu COX-2- stąd efekt przeciwzapalny
• W dziennej dawce zdrowe osoby w prewencji chorób krążeniowych, metabolicznych czy nowotworowych powinni spożywać 2,4 g/dobę antocyjanów
• Badania toksykologiczne przeprowadzone na zdrowych ochotnikach wykazały ,że antocyjany przyjmowane w dawce 45 g dziennie przez 7 dni w tygodniu nie wywołało żadnych działań ubocznych .(3)
  Obserwowano także korzystne działanie antocyjanów u pacjentów poddawanych chemioterapii z grupy leków alkilujących. W tej kwestii antocyjany zmniejszały działania niepożądane tych leków.
• Działanie p/ wrzodowe
• Antocyjany zapobiegają utlenianiu „złego cholesterolu” LDL
• Korzystne działanie w „syndromie przewlekłego zmęczenia”

BADANIA:

• Kang S, Seeram NP, Nair MG i wsp. Tart cherry anthocyanins inhibit tumor development in ApcMin mice and reduce proliferation of human colon cancer cells. Cancer Letters 2003; 194:13-9( 1)
• Bermudez-Soto M-J, Tomas-Barberan FA, Garcýa-Conesa MT. Stability of polyphenols in chokeberry ( Aronia melanocarpa) subjected to in vitro gastric and pancreatic digestion. Food Chem 2007; 102:865-74.( 2)
• Stoner GD, Wang LS, Zikri N i wsp. Cancer prevention with freeze-dried berries and berry components. Sem Cancer Biol 2007; 17:403-10. (3)

Inne badania dotyczące antocyjanów

• Anonymus. Vaccinium myrtillus (Bilberry) Monograph. Alternative Med. Rev. 2001,
• Letters 1997, 114; 191-192; Yao Y., Vieira A. Protective activites of Vaccinium antioxidants with potential relevance to mitochondrial dysfunction and neurotoxicity. Neurotoxicology 2007, 8; 93-100.
• Laplaud P.M., Lelubre A., Chapman M.J. Antioxidant action of Vaccinium myrtillus extract on human low density lipoproteins in vitro: initial observations. Fundam. Clin. Pharmacol. 1997
• Talentowa K., Ulrichova J., Czak L., Sianek V. Cytoprotective effect of a bilberry extract against oxidative damage of rat hepatocytes. Food Chemistry 2007,
• Londres, Paris, New York; Canter P., Ernst E. Antocyanosides of Vaccinium myrtillus (Bilberry) for night vision – a systematic review of placebo-contolled trals. Surv.Ophthalmol. 2004

Borówka brusznica – borówka czerwona (Vaccinum Vitus idea), jest wiecznie zielona krzewinką należącą do rodziny Wrzosowatych (Ericaceae). Roślina ta występuje powszechnie w Europie oraz Ameryce Północnej. W Polsce często występuje w lasach iglastych, na wrzosowiskach.

Do celów leczniczych wykorzystuje się liść borówki brusznicy (Vitis idaeae folium). Głównymi składnikami odpowiedzialnymi za aktywność biologiczną borówki są:

1. Glikozydy fenolowe:
   • arbutynę
   • kawoiloarbutynę
   • pirozyd
2. Garbniki katechinowe
3. lawonoidy
   • glikozydowe pochodne kwercetyny
4. Antocyjany – ideina, obecne w jagodach
5. Kwasy ursolowe, kwasy organiczne oraz sole mineralne ze znaczną zawartością magnezu.

Liść borówki brusznicy wykazuje działanie odkażające drogi moczowe. Działanie to związane jest m.in. z obecnością arbutyny, która w moczu o odczynie alkalicznym zostaje przekształcona do hydrochinonu. Ten zaś wykazuje silne działanie antyseptyczne.

Występujące w owocach borówki antocyjany odpowiedzialne są za prozdrowotne działanie biologiczne (Patrz wyżej).

Malina moroszka (Rubus chamaemorus) – roślina lecznicza należąca do rodziny różowatych (Rosaceae).

Gatunek ten jest powszechny dla strefy arktycznej Euroazji oraz Europy. W Polsce występuje dość rzadko, można ja spotkać jedynie na Pomorzu, Warmii i Mazurach a także w Sudetach jako relikt epoki lodowcowej. Roślina ta w Skandynawii jest bardzo popularnym surowcem służącym do wyrobów dżemów oraz win.

Surowcem leczniczym są owoce oraz liście. Głównymi składnikami leczniczymi owoców sa kwasy organiczne (cytrynowy, jabłkowy, salicylowy), antocyjany, witaminy C, E, B związki mineralne, związki zapachowe o charakterze beta-jononów, ketony malinowe.

Na szczególną uwagę zasługuje bogactwo antocyjanów (głównie pochodnych pelargonidyny i cyjanidyny).

W liściach dominują m.in. garbniki, flawonoidy, fenolokwasy. Napary z liści stosuje się jako lek przeciwbiegunkowy i ściągający w schorzeniach przewodu pokarmowego.

Borówka niska (Vaccinum angustifolium) – roślina lecznicza należąca do rodziny Wrzosowatych (Ericaceae). Krzewinka występuje w lasach iglastych oraz w górach.

W lecznictwie stosuje się m.in. owoc borówki oraz liść borówki. Bogaty skład chemiczny przedstawia się następująco:

• Garbniki katechinowe
• Antocyjany (pochodne delfini dyny, peonidyny)
• Fenolokwasy (chlorogenowy, ferulowy)
• Kwasy organiczne (winowy, cytrynowy)

W liściach dominują następujące związki:

• Garbniki katechinowe
• irydoidy
• tri terpeny
• fenolokwasy
• Pierwiastki śladowe (m.in. mangan)

W przeciwieństwie do borówki brusznicy, gatunek ten jest niezwykle bogaty w antocyjany. Zawartośc antocyjanów determinuje właściwości biologiczne borówki.

• Borówki są naturalną bronią w powstawaniu i rozwoju chorób nowotworowych. Badania naukowców z Narodowego Centrum Żywienia USA pokazały, iż borówka jest bogatym źródłem naturalnych antyutleniaczy. Antyutleniacze neutralizują „wolne rodniki” – związki, które mogą niszczyć ściany komórkowe i strukturę DNA.
• Zawarte w borówkach związki czynne redukują zły cholesterol (LDL) a wspomagają tworzenie dobrego (HDL). Zmniejszają w ten sposób ryzyko powstawania miażdżycy oraz chorób sercowo-naczyniowych.
• Borówki zwierają w swoim składzie małą ilość węglowodanów w stosunku do innych owoców. Owoce te maja tzw. niski indeks glikemiczny, co jest istotne dla osób chorych na cukrzycę oraz będących na diecie odchudzającej. Borówki są mało kaloryczne , ponieważ 100 g tych owoców to tylko 60 kcal.
• Działanie ochronne na naczynia krwionośne, działają p/obrzękowo, hamują agregacje płytek krwi
• Wyciągi z owoców chronią witaminę C przed utlenieniem
• Wyciągi przyspieszają gojenie się zmian zapalnych śluzówki przewodu pokarmowego
• Borówki zahamowują procesy starzenia. Zapobiegają arteriosklerozie oraz prawdopodobnie zapobiegają chorobie Alzheimera.
• Dobroczynne antocyjany zawarte w borówkach wpływają na polepszenie krążenia krwi w mikro naczyniach oka.
• Kwas foliowy zawarty w borówkach ma dobroczynne działanie na płód w okresie ciąży.
• Suszone owoce borówki wykazują działanie p/biegunkowe a także p/bakteryjne w stosunku do bakterii E.coli